سعیدرضا عاملی کیست؟ | تحصیل‌کرده آمریکا که پای ثابت شورا‌های عالی است
رویداد۲۴ | روح انگیز درّی: سید سعیدرضا عاملی رنانی، دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران است. عاملی همچنین معاون برنامه‌ریزی و فناوری اطلاعات و معاون طرح و توسعه در دانشگاه تهران هم بوده است.
عاملی در دوران دو رئیس‌جمهور یعنی حسن روحانی و سیدابراهیم رئیسی از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی بود. او اکنون نیز به عنوان عضو حقیقی در شورا‌های انقلاب فرهنگی و فضای مجازی عضویت دارد.
عاملی به عنوان یکی از مخالفین جدی طرح دولت مسعود پزشکیان برای رفع فیلترینگ در شورای فضای عالی فضای مجازی شناخته می‌شد و همزمان با این رویکرد‌ها بود که برخی رسانه‌ها اعلام کردند «دو فرزند عاملی ساکن اروپا هستند و همسر یکی از آنها غیر ایرانی است. بعلاوه، بر طبق اسناد منتشره، حداقل یکی از فرزندان او تابعیت انگلیس دارد».
البته عاملی در سال ۱۴۰۱ در برنامه دستخط صداوسیما اعلام کرده بود که فرزندانش در خارج از کشور هستند.
پایگاه خبری انتخاب در اینباره نوشته است: «اطلاعات دیگری مبنی بر مدیریت او بر شرکتی در حوزه ساختمان و املاک به نام «سیدنی استیت» در انگلیس تا سال ۲۰۲۳ میلادی، وجود دارد.»
شریفی زارچی، استاد هوش مصنوعی در دانشگاه شریف، ضمن انتقاد شدید از عاملی نوشت: «شرم بر این فرد که هر دو پسرش به خارج ایران رفته و یکی تابعیت انگلیس دارد، اما خود را قیم ملتی که تمام عمر در ایران زندگی کرده‌اند، می‌داند و با تداوم سیاست ایران‌سوز فیلترینگ، دلیلی به دلایل ناامیدی و مهاجرت جوانان می‌افزاید.»
سعیدرضا عاملی؛ تولد در خانواده مذهبی و دو دوره تحصیل در آمریکا
سید سعیدرضا عاملی متولد ۵ دی ۱۳۴۰ در کرج است. او اصالتاً اهل اصفهان است اما گفته می‌شود که اجداد او چند صد سال پیش از منطقه جبل عامل لبنان به اصفهان مهاجرت کرده‌اند. عاملی در کرج بزرگ شد و به مدرسه رفت، اما در واپسین سال‌های دوران پهلوی فرصتی پیدا کرد تا با برادر بزرگترش به آمریکا برود و آنجا ادامه تحصیل دهد؛ بنابراین او از تحصیل کردگان غرب محسوب می‌شود.
او پس از ورود به آمریکا وارد دبیرستان جان اف کندی شد و توانست از آنجا دانش‌آموخته شود. عاملی پس از قبولی در رشته مهندسی مکانیک وارد دانشگاه سکرمنتو شد.
با وقوع انقلاب اسلامی تحصیلات خود را در آمریکا رها کرد و به ایران بازگشت. در سال ۱۳۶۰ به تشویق مادرش تحصیلات در حوزه علمیه قم را شروع کرد. ازدواج کرد و به جبهه رفت. در سال ۱۳۶۸ پس از جبهه وارد دانشگاه تهران شد تا در رشته جامعه‌شناسی تحصیل کند.
بیشتر بخوانید: نقدعلی کیست | درباره نماینده‌ای که عمامه‌اش از سر و تشت رسوایی روایت کذب‌اش از بام افتاد
پس از گرفتن لیسانس پژوهشگری علوم اجتماعی از دانشگاه تهران، به دانشگاه دوبلین رفت تا در آن جا کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی ارتباطات بخواند. او در سال ۱۹۹۵ موفق شد با دفاع از پایان‌نامه خود با عنوان «رابطه تلویزیون و باور‌ها و آداب رسوم دینی» فارغ التحصیل شود. سپس وارد رویال هالووی، دانشگاه لندن در لندن شد و در سال ۲۰۰۱ از رساله خود با عنوان «جهانی شدن، آمریکائی شدن و هویت مسلمین بریتانیا» دفاع کرد.
عاملی در سال ۲۰۰۳ به ایران بازگشت و در گروه ارتباطات دانشگاه تهران به عنوان عضو هیئت علمی جذب شد. خانواده عاملی در کرج پیشینه کشاورزی دارند و عاملی می‌گوید که پدرش هنوز در آن جا کشاورز است.
انتقاد‌ها از روحانی به خاطر انتصاب عاملی
عاملی که این روز‌ها از او به عنوان یک چهره تندرو نام برده می‌شود، انتصابش در سال ۱۳۹۷ توسط حسن روحانی با واکنش تندرو‌ها مواجه شده بود. چون او را شخصیتی غرب‌زده می‌دانستند که در غرب تحصیل کرده است. قرارگاه سایبری عمار روز ۱۱ دی ۱۳۹۷ چند پست در انتقاد از انتصاب سعیدرضا عاملی منتشر کرد که هنوز در دسترس است.
۱۲ دی که دیگر او که به عنوان دبیر شورا انتخاب شد، تصویر فرزندش سید عباس عاملی رنانی که ساکن لندن است، منتشر شد. خودِ عاملی هم بعداً خارج‌نشین بودن فرزندانش را تائید کرد. او همچنین اردیبهشت ۱۴۰۱ و زمانی که هنوز دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی بود، به برنامه دستخط شبکه ۵ تلویزیون رفت. او در این برنامه راجع به فرزندانش نیز صحبت کرد.
در سال ۱۳۹۷ محمد مرندی در یادداشتی در پایگاه خبری مشرق نیوز به دفاع از عاملی پرداخت و نوشت: «در مورد کم لطفی‌هایی که این روز‌ها به مناسبت انتخاب ایشان به عنوان دبیر شورایعالی انقلاب فرهنگی مطرح شد، باید گفت ایشان فقط تابعیت جمهوری اسلامی ایران را دارد هیج نوع تابعیت دیگری ندارد و این امر بسادگی توسط منابع اطلاعاتی و امنیتی کشور قابل بررسی است. ارائه چهره غرب‌زده از کسی که مهمترین اقدامات را برای شناخت غرب و نقد عقلانی و نظام‌مند غرب کرده است، اتهامی نارواست. کتاب‌های استعمار مجازی آمریکا، استثناگرایی آمریکایی و تحلیل گفتمانی تولیدات فکری غرب علیه مسلمانان و … نمونه‌ای از کار‌های علمی ایشان در این حوزه است».
ماجرای مباحثه عاملی با هیئت آمریکایی
مرندی همچنین در همین یادداشت به یکی از انتقادات مطرح شده نسبت به عاملی در مورد دعوت از هیئت آمریکایی به دانشگاه تهران پاسخ می‌دهد و می‌نویسد: «در مورد دعوت از گودمن و هیئت آمریکایی، ایشان به هیچ‌وجه هیچ نقشی در دعوت از این هئیت آمریکایی نداشته و به هیچ‌وجه میزبان ایشان نبوده است. این هیئت توسط وزارت علوم وقت دعوت شده است و به ۱۳ دانشگاه کشور معرفی شده‌اند. از جمله به دانشگاه تهران معرفی شده‌اند و ملاقاتی با هیئت رئیسه دانشگاه تهران داشته‌اند. در این ملاقات دکتر عاملی، ۴۰ دقیقه با گودمن در نقد آمریکا و جنایات و فجایع که توسط آمریکا در جهان اتقاق می‌افتد سخن گفته است که در همان زمان یکی از روزنامه‌های کشور متأسفانه چهره‌ای غیر واقعی از این ملاقات را منعکس کرده است. در مورد طرح اراسموس نیز دکتر عاملی هیچ نقشی نداشته، بلکه حوزه بین‌الملل دانشگاه تهران با هدف خارج‌کردن طرح اراسموس از دست افراد غرب‌گرا و معرفی دانشجویان مناسب به این طرح ورود پیدا کرد که به دلیل نگرانی‌های امنیتی از ادامه مداخله خودداری کرد».
دفاع عاملی از تحصیل در خارج از کشور
او در گفت و گویی که آذرماه سال گذشته با انصاف نیوز انجام داده است با انتقاد از برخی اصولگرایان به دلیل موضع گیری علیه وی به خاطر تحصیل در خارج از کشور گفته است: «دو ماه پس از پایان جنگ استعفا کردم، زیرا خودم را هیچ گاه یک نظامی نمی‌دیدم و به دلیل ضرورتی که پیش آمده بود احساس کردم باید در این حوزه حضور داشته باشم. پس از پایان جنگ هم به ایرلند رفتم و در آنجا فوق لیسانس و در انگلیس نیز دکتری را اخذ کردم. فرزندانم هم با من بودند و توانستند موفق به حضور در مراکز دانشگاه معتبری شوند و تحصیل کنند. به هیچکدام از این موارد هیچ ایرادی نمی‌توان وارد کرد»
انتشار تصویر وضعیت تابعیت فرزند
در آذرماه سال ۱۴۰۳ در زمانی که بسیاری از رسانه‌ها اظهارات عاملی درباره فیلترینگ را منتشر می‌کردند، تصویری از اسناد یک پایگاه داده مربوط به دولت انگلستان منتشر شد که نشان می‌دهد فرزند عاملی تابعیت انگلیسی دارد.
سال ۱۳۹۸ رسانه دولتی بی‌بی‌سی اسنادی را منتشر کرد که مدعی می‌شد هر دو پسر عاملی در انلگستان فعالیت اقتصادی و املاک دارند.
عاملی و رویکرد‌ها در قبال فیلترینگ
عاملی ۸ مهر گفته بود: «اگر حکمرانی قانونمند باشد مردم در معرض خطر قرار نمیگیرند، مثلا در برخی موارد حق مولف رعایت نمی‌شود. تحریف تصویری و متنی می‌شود، محیط مختلف هک می‌شود و بسیاری از دارائی‌های مهم داده‌ای مثلا دارائی بانگ‌ها مورد هجوم قرار می‌گیرد. برخی از اپلیکیشن و برنامه‌ها اگر قانونمند شوند دیگر نیاز به فیلترینگ نداریم، بیشترین قوانین و مقررات در فضای مجازی مربوط به آمریکاست. دولت‌ها مرکز داده درست کرده‌اند که این داده‌ها ارزش زیادی دارند. امروزه داده‌های شخصی در اختیار پلتفرم‌های است که در این فضا‌ها وجود دارند، ایجاد نمایندگی پلتفرم‌ها در کشور با مذاکره قابل حل است. هرکسی بخواهد داده‌های مردم را در اختیار داشته باشد باید قوانین و مقررات ما برایش تعریف بشود. اگر عموم مردم بدانند اهمیت داده هایشان چقدر زیاد است تبدیل به یک مطالبه عمومی خواهد شد و در نهایت قوانین و مقررات حاکم بر داده‌های ملی می‌شود.»
او همچنین تاکید کرده بود که «مسئولیت فیلترینگ برعهده‌ی شورای عالی فضای مجازی نیست و تصمیم نهایی آن بر عهده‌ی یک کارگروه است که آن کارگروه تصمیم می‌گیرند و بنده عضو آن کارگروه نیستم».
او اوایل آذرماه نیز در افتتاحیه همایش ملی فلسفه فرهنگ که در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، درباره فیلترینگ گفت: «رهبر معظم انقلاب تعبیر کرده که فضای مجازی قتلگاه ارزش‌ها شده است، زیرا بسیاری از جوانان از اینترنت و فضای مجازی اجتماعی شدن را یاد می‌گیرند؛ کسانی که ذهنیت کلیشه‌ای پیدا می‌کنند حداقل مصرف مغزی را داشته و از انگاره‌های ذهنی و کلیشه‌ها تبعیت می‌کنند از این رو تبلیغات دینی بر روی آن اثر نمی‌گذارد؛ تبلیغات تجاری در غرب از کد اقناع استفاده می‌کنند تا انحصار ذهنی را برای مخاطب خود رقم بزند. کسی که پای در زمین و ذهن در فضا دارد ماهیت دو تمایلی پیدا می‌کند، زیرا در یک زیست فرهنگی بومی حضور دارد و در عین حال در یک فضای دیگر نیز زیست دارد؛ در این دو تمایلی هویت‌های نامعین شکل می‌گیرد با وجود اینکه خصلت‌های هویت ثبات و تمایز است. هویت‌های مقاومت هویت‌هایی هستند که استقرار داشته و بر یک امری تأکید دارند؛ ۸۵ درصد بروز اینترنت در تصویر است و جهان تصویری است که برای مخاطبان ذهنیت ایجاد می‌کند. گروه دوم نیز هویت‌های ترکیبی هستند که ممکن است به عدم تعین برسند گروه سوم نیز هویت‌های مشروعیت یافته بوده که به الگو‌های زمانه توجه داشته و بر اساس خواست زمانه پیش می‌روند مانند کنشگران مجازی که بر اساس الگو‌های روز پیش می‌روند».
تغییر موضع در قبال فیلترینگ
آذرماه سال گذشته عاملی در گفت و گویی با انصاف نیوز از برچسب برخی رسانه‌ها که او را «معمار قطع اینترنت و فیلترینگ در ایران» می‌خواندند انتقاد و تاکید کرد که «مخالف فیلترینگ بوده و هست».
او در این مصاحبه تاکید می‌کند: «به هیچ وجه مخالف رفع فیلتر نیستم. خبری که تهیه شد مبنی بر اینکه ۱۶ نفر از اعضای شورایعالی فضای مجازی مخالف رفع فیلتر هستند و ۱۲ نفر از جمله سران سه قوه موافق هستند کاملا دروغ بود. رسانه‌هایی که این خبر را نشر داده‌اند یک منبع و یا یک اظهارنظر در تایید آن ذکر کنند. یک جا را بیاورند که من گفته باشم باید فیلتر شود. اتفاقا در زمان فیلتر تلگرام من از مخالفان این اقدام بودم و عرض کردم که اگر تلگرام را فیلتر کنید به دلیل اینکه جامعه‌ی بزرگی مشغول استفاده از آن است از فیلترشکن استفاده خواهند کرد».
عاملی در این گفت و گو تاکید می کند که برچسب و اتهام دفاع او از فیلترینگ بر اساس یک گزارش در رسانه بی بی سی فارسی است که همین گزارش با داده هایی غلط مورد استناد رسانه های مختلف حتی اصولگرایان قرار گرفته است.
